W marcu 1972 roku wykonania nowego zegara na „odbudowywanym z niczego” Zamku Królewskim w Warszawie, podjął się Zespół Budowy Zegara przy Cechu Złotników, Zegarmistrzów, Optyków, Grawerów i Brązowników miasta stołecznego Warszawy. Zwieńczeniem prac Zespołu był działający od 19 lipca 1974 roku kompletnie nowy zegar, składający się z mechanicznego mechanizmu, tarcz ze wskazówkami, oraz dzwonów.
Przedstawiany w niniejszym opracowaniu Konrad Smoderek był członkiem Zespołu Budowy Zegara przy Cechu Złotników, Zegarmistrzów, Optyków, Grawerów i Brązowników miasta stołecznego Warszawy.
Co oczywiste, jego nazwisko figuruje na tablicy upamiętniającej członków Zespołu Budowy Zegara znajdującej się w pomieszczeniu wieży Zamku Królewskiego, gdzie swoje miejsce ma mechanizm zegara.
Konrad Smoderek znalazł się także na pamiątkowym zdjęciu, które zostało wykonane w cechowym Muzeum Rzemiosł Artystycznych i Precyzyjnych, w którym od pierwszych dni lipca 1974 roku był prezentowany mechanizm zegara. Dnia 6. lipca został on uroczyście przetransportowany na Plac Zamkowy i tego samego dnia powędrował na Wieżę Zygmuntowską Zamku Królewskiego w Warszawie.
Niestety nie udało się nam przygotować wraz z kimś z rodziny życiorysu naszego kolegi Konrada Smoderka. Nie mamy kontaktu do nikogo z potomków, czy powinowatych kolegi.
Poza zdjęciem przy mechanizmie, nie mamy też żadnej fotografii kolegi Smoderka.
Życiorys Konrada Smoderka przygotowany przez panią Krystynę Marszałek znalazł się na łamach książki „Mistrzowie rękodzieła”, przygotowaną przez Ogólnopolski Cech Rzemieślników Artystów w Warszawie i wydaną przez Bis-Press, w Warszawie w roku 1995.
Życiorys kolegi z Zespołu Budowy Zegara na Zamku Królewskim w Warszawie:
Smoderek Konrad, grawerstwo
ul. Poznańska 100
00-837 Warszawa
Urodził się 19 lutego 1911 roku w Warszawie. Po skończeniu szkoły podstawowej przez dwa lata uczył się w Szkole Mechanicznej im. Stanisława Konarskiego w Warszawie. Od 1928 roku pracował w warszawskich drukarniach „Ekspressu Porannego” przy ulicy Nowy Świat 41 i „Życia Warszawy” przy ulicy Marszałkowskiej 3/5 a równocześnie uczęszczał do Szkoły Poligraficznej przy ulicy Konwiktorskiej.
W 1935 roku rozpoczął pracę jako chemigraf w Zakładach Graficznych „B. Wierzbicki i Spółka” przy ulicy Chmielnej 61 a wieczorami uczył się na kursach maturalnych. W zakładach Wierzbickiego pracował do wybuchu Powstania Warszawskiego.
Brał udział w pracy konspiracyjnej. Wchodził w skład tzw. trójek, które miały obowiązek zapewniać bezpieczeństwo podczas nielegalnego wykonywania, na zlecenie polskich organizacji podziemnych, stempli, matryc i klisz drukarskich służących do podrabiania druków i zaświadczeń niemieckich władz okupacyjnych.
Po upadku Powstania Warszawskiego wywieziony został do obozu w Pruszkowie. Zatrzymany podczas ucieczki z obozu, osadzony został w obozie koncentracyjnym w Dachau, a następnie w obozie koncentracyjnym w Natzweiler i ponownie w Dachau. W maju 1945 roku, w czasie wyzwolenia obozu przez wojska alianckie, znajdował się w stanie całkowitego wyczerpania.
W sierpniu 1945 roku powrócił do kraju i podjął pracę w Zakładach Graficznych „Książka” w Łodzi. W kwietniu 1946 roku zorganizował w Warszawie własną pracownię grawerstwa chemicznego. W 1960 roku zdał egzamin mistrzowski z zakresu grawerstwa w Izbie Rzemieślniczej w Warszawie. Pracował metodą grawerską i fotochemiczną. Przeniósł do grawerstwa wieloletnie doświadczenia zdobyte podczas pracy w chemigrafii. Jego metoda przyczyniła się do wzbogacenia warsztatu grawerskiego.
Szczególnie przydatna okazała się przy wykonywaniu precyzyjnych rysunków, drobnych ornamentów i różnych płaskich elementów, np. zdjęć. Dzięki temu mógł wykonywać prace nietypowe, m. in. charakterystyczne plakiety i plakietki okolicznościowe z okazji różnorodnych imprez sportowych, poszukiwane przez kolekcjonerów. Upodobał sobie zwłaszcza sporty motorowe. Zaprojektował i wykonał tysiące, oryginalnych pod względem formy i bogatych kolorystycznie, odznak i plakietek.
Otrzymał za to złote honorowe odznaki Polskiego Związku Motorowego i Automobilklubu. Wykonywał plakietki, znaczki, tabliczki, podziałki, znamiona oraz wiele detali potrzebnych do budowy aparatury naukowo-badawczej, m. in. dla instytutów Polskiej Akademii Nauk, Automobilklubu, Fabryki Samochodów Osobowych oraz Inco-Veritas.
Robił, np. tzw. noniusze czyli delikatne kreseczki podziałek na przyrządach pomiarowych. Był człowiekiem pracowitym, solidnym, ambitnym. Sam projektował swoje prace i sam je wykonywał. Szkolił uczniów.
Od 1968 roku zasiadał w komisji egzaminacyjnej czeladniczo-mistrzowskiej w zakresie grawerstwa przy Izbie Rzemieślniczej w Warszawie. Bardzo aktywnie uczestniczył- w pracach warszawskiego Cechu Złotników, Zegarmistrzów, Optyków, Grawerów i Brązowników. Należał do organizatorów cechowego Muzeum Rzemiosł Artystycznych i Precyzyjnych przy ulicy Piekarskiej, do którego przekazał swoje prace.
Uczestniczył w renowacji w 1968 roku tablic historycznych na terenie Uniwersytetu Warszawskiego. Tabliczki pamiątkowe jego roboty znajdują się przy wszystkich zegarach wykonanych społecznie przez warszawski cech w różnych dzielnicach Warszawy. Zaprojektował tablicę pamiątkową dla kościoła na Kahlenbergu w Wiedniu. W kaplicy Matki Boskiej Częstochowskiej w kościele świętego Krzyża w Warszawie są dwie, wykonane przez niego tablice pamiątkowe poświęcone generałom, Marianowi Kukielowi i Wacławowi Stachiewiczowi a w Łomiankach tablica upamiętniająca bohaterskich lotników kanadyjskich, którzy zginęli podczas wojny na terenie Polski.
Pracował również w zespole, który odtworzył zabytkowy zegar na wieży Zamku Królewskiego w Warszawie. Wykonał cyfry i rozetki na zegarowej tarczy.
Społecznemu Komitetowi Budowy Centrum Zdrowia Dziecka w Warszawie przekazał 75 wykonanych własnoręcznie, złoconych honorowych odznak z symbolem Centrum.
Brał udział w większości wystaw organizowanych przez Izbę Rzemieślniczą w Warszawie i warszawski Cech Złotników, Zegarmistrzów, Optyków, Grawerów i Brązowników, a m. in. w wystawie w 1974 roku sumującej dorobek członków cechu w latach 1944-1974. Złote medale za wysoką jakość prezentowanych prac otrzymał w 1974, 1976 i 1979 roku.
Odznaczony został Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1984), Srebrnym Krzyżem Zasługi (1973), Krzyżem Oświęcimskim (1987), Honorową Odznaką Rzemiosła (1966), Złotą odznaką „Za zasługi dla Warszawy” (1979), honorową odznaką „Zasłużony Działacz Kultury” (1976), wieloma dyplomami oraz odznakami stowarzyszeń społecznych i sportowych. Minister Kultury i Sztuki nadał mu w 1978 roku honorowy tytuł mistrza rzemiosła artystycznego.
Zmarł 24 lutego 1990 roku w Warszawie. Jego pracownię grawerską przy ulicy Pańskiej prowadzi syn, mgr Jerzy Smoderek, inżynier, absolwent Wydziału Mechaniki Precyzyjnej Politechniki Warszawskiej, mający dyplom czeladnika i mistrza z zakresu grawerstwa. Wykonuje ten sam zakres prac co ojciec i pracuje tymi samymi co on metodami. Jego pracownia specjalizuje się nadal w plakietkach i odznakach sportowych. Spełniło się marzenie Konrada Smoderka. Ma w synu godnego siebie następcę, który kontynuuje jego dzieło.
materiał przygotowany przez Krystynę Marszałek, opublikowany w książce: Mistrzowie rękodzieła, Ogólnopolski Cech Rzemieślników Artystów w Warszawie, Bis-Press, Warszawa 1995.
Już po opublikowaniu powyższego tekstu, udało się nam nawiązać kontakt z panią Elżbietą Smoredek – córką Konrada Smoderka.
Zgodnie z przekazaną informacją, jej brat, kontynuator grawerskiej firmy Konrada Smoderka już nie żyje.
Mamy nadzieję, że uda się nam choć kilka słów więcej dopisać do życiorysu naszego kolegi.
Tutaj pozwalamy sobie zamieścić wybrane zdjęcia dokumentów pozyskanych od pani Elżbiety Smoderek.
Grawerzy, a wśród nich Konrad Smoderek odegrali ważną rolę w trakcie Stanu Wojennego.
To oni przygotowywali i wykonywali tak zwane „Przypinki Solidarnościowe”
Funkcję przypinek solidarnościowych opisuje instrukcja z 1983 roku Co robić? Jak żyć?, mówiąca o konieczności manifestowania własnych wartości poprzez noszenie znaczków i symboli. Miały prezentować „znak tego, co jest wartością dla ciebie albo przynajmniej co jest wartością ogólnoludzką. […] znak odwagi i determinacji […]. Twój znak – to pierwszy krok do wolności”[1] .
Wielu warszawskich projektantów i grawerów wykonujących przypinki solidarnościowe w czasie stanu wojennego pozostaje nieznanych. Wśród zachowanych nazwisk należy wymienić Zbigniewa i Mariana Cegielskich, Andrzeja Panasiuka, Jana Kuglera i Konrada Smoderka.
Obiekty wykonane przez Konrada Smoderka możemy podziwiać pod wskazanymi poniżej linkami
https://kolekcje.muzeumwarszawy.pl/pl/obiekty/13985/
https://kolekcje.muzeumwarszawy.pl/pl/obiekty/13974/
https://kolekcje.muzeumwarszawy.pl/pl/obiekty/13983/
Władysław Meller
literatura:
1. Przypinki Solidarnościowe – informacja z Muzeum Warszawy. (dostęp 2024.06.16)
https://kolekcje.muzeumwarszawy.pl/pl/interpretacje/przypinki-solidarnosciowe-ze-zbiorow-muzeum-warszawy-ich-wzory-i-znaczenia